Opłata cukrowa
Od 1 stycznia 2021 roku w Polsce obowiązuje kontrowersyjna opłata potocznie określana jako „podatek cukrowy”, która w założeniu ma zmniejszać wśród konsumentów popyt na słodzone napoje oraz zmotywować producentów do pozytywnej zmiany składu swoich produktów.
Ustawa z dnia 11 września 2015 o zdrowiu publicznym (Dz.U. 2022/1608) zakresem opłaty cukrowej obejmuje napoje, w których składzie występują zarówno cukry, tj. mono- i disacharydy, wskazane rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady substancje słodzące, np. ksylitol lub aspartam, a także – celem skutecznego objęcia opłatą napojów energetycznych – kofeina i tauryna. Danina nie obejmuje natomiast produktów, gdzie powyższe substancje występują naturalnie, zatem opłacie podlegać będzie napój energetyczny, ale już nie kawa sama w sobie.
Opłata co do zasady nie dotyczy napojów takich jak:
- wyroby medyczne oraz suplementy diety,
- preparaty do karmienia niemowląt oraz napoje uznawane za żywność specjalnego przeznaczenia,
- roztwory węglowodanowo – elektrolitowe (<5g cukru/100 ml),
- produkty mlekopochodne (kefir, maślanka, jogurt itp.),
- zawierających ponad 20% soku z warzyw lub owoców (<5g cukru/100 ml).
Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok NSA z 21.11.2023 r., III FSK 870/23) stwierdził, że każda substancja występująca w napoju naturalnie nie podlega opłacie, przy czym w przypadku występowania w 100% powoduje, że danego wyrobu nie uznaje się już za napój w rozumieniu ustawy i nie jest co do zasady objęty zakresem opłaty, w przypadku natomiast dodania do niego dodatku generującego opłatę – będzie jej podlegał, ale tylko w określonym zakresie.
Ze stanowiska Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej wynika natomiast, że bez znaczenia dla niewystąpienia opłaty pozostaje naturalne pochodzenie dodawanego do napoju składnika, który objęty jest jej zakresem. Jeżeli dany składnik jest dodawany przez producenta – opłata wystąpi. W interpretacji indywidualnej z 30 kwietnia 2024 r. (0111-KDSB1-1.4019.2.2024.3.MC) organ wskazał, że:
„Z (…) twierdzeniem, że dodanie ekstraktu z guarany do napoju będzie oznaczało, iż kofeina stanowi substancję naturalnie występującą w napoju Organ się nie zgadza, gdyż w świetle powyższych wyjaśnień przez substancje występujące naturalnie rozumie się substancje, które nie zostały dodane do produktu natomiast znajdują się w składzie zgodnie z jego charakterystyką. W trakcie procesu produkcji dodają Państwo ekstrakt z guarany zawierający kofeinę, a zatem kofeina występująca w napoju nie stanowi substancji występującej w nim naturalnie, jest bowiem do niego dodana.”
Opłata nie może wynieść więcej niż 1,2 zł w przeliczeniu na 1 litr napoju, a składają się na nią dwie wartości:
- 0,50 zł opłaty stałej – za zawartość cukrów w ilości równej lub mniejszej niż 5 g w 100 ml napoju lub za zawartość (w jakiejkolwiek ilości) co najmniej jednej substancji słodzącej
- 0,05 zł opłaty zmiennej – za każdy gram cukrów powyżej 5 g w 100 ml napoju.
Niższa opłata zmienna wynosząca 0,05 zł obejmuje napoje zawierające powyżej 5 g cukrów w 100 ml, które:
- zawierają ponad 20% soku z warzyw lub owoców,
- są roztworami węglowodanowo – elektrolitowymi, na przykład napoje izotoniczne.
Napoje ze sztucznym dodatkiem kofeiny lub tauryny są objęte dodatkową opłatą w wysokości 0,10 zł na każdy litr napoju.
Informację CUK-1 oraz opłatę na swój własny rachunek podatkowy wnoszą do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy informacja wnoszą osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które:
- sprzedają napoje do punktów sprzedaż detalicznej,
- prowadzą sprzedaż detaliczną napojów jako producent, podmiot nabywający napoje w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego albo importujący napoje spoza UE,
- zamawiają u producenta wyprodukowanie napoju objętego opłatą, a skład napoju podlegającego opłacie stanowi element umowy – obowiązek zapłaty ciąży na zamawiającym.
Nie ma natomiast obowiązku wnoszenia opłaty cukrowej oraz składania informacji w przypadku sprzedaży detalicznej lub wprowadzania na rynek napojów, od których danina została już pobrana wcześniej.