Opłata unijna „plastic tax”
Według danych organizacji Plastics Europe w 2021 roku w Unii Europejskiej zapotrzebowanie na tworzywa sztuczne niepochodzące z recyklingu wynosiło 50,3 mln ton, w czym Polska odpowiadała za ok. 4 mln ton, co stanowiło ponad 7,5 proc. całego zapotrzebowania.
Z dniem 1 stycznia 2021 r. w Unia Europejska wprowadziła nową opłatę – tzw. „podatek od plastiku” (ang. plastic tax). Obciąża on budżet państw członkowskich w kwocie 800 € za każdą tonę niepoddanych recyklingowi odpadów z tworzyw sztucznych.
Ostatnie lata były wyjątkowo ciężkie dla polskich przedsiębiorców zajmujących się przetwórstwem plastiku – epidemia koronawirusa oraz późniejsza wojna na Ukrainie znacząco osłabiły popyt, do tego napływający do Polski tani, rosyjski plastik, który ceną wypiera materiał recyklingowany oraz ciągle rosnące koszty energii niezbędnej do działalności przetwórczej. W konsekwencji około 30% polskich recyklerów zakończyło swoją działalność.
Wiceszefowa resortu klimatu i środowiska, Anita Sowińska, podzieliła się informacją, że za rok 2023, Polsce przyszło zapłacić 2 mld zł, podkreślając, że są to ogromne obciążenia dla budżetu. Predykcje na obecny rok również nie są optymistyczne – przedstawicielka MKiŚ zakłada, że za rok 2024 przyjdzie Polsce zapłacić 2,3 mld zł.
Rozwiązaniem Ministerstwa jest wprowadzenie zmian odnoszących się do systemu kaucyjnego. Resort złożył do kancelarii premiera propozycję tzw. technicznej nowelizacji ustawy kaucyjnej. Jej cel to uszczelnienie systemu, jak też zagwarantowanie, że przynajmniej jeden punkt odbioru kaucji znajdzie się w każdej gminie. Rozwiązanie ma zachęcić obywateli do oddawania zużytych opakowań plastikowych, dzięki czemu trafią w ręce przetwórcy, zamiast spędzać setki lat na wysypiskach śmieci.
Na ten moment jeden z podmiotów – Krajowy System Kaucyjny Zwrotka, otrzymał zezwolenie MKiŚ na prowadzenie systemu kaucyjnego. Wniosek kolejnej spółki jest w trakcie analizy.
Zgodnie z obowiązującą ustawą, system kaucyjny będą tworzyć przede wszystkim przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach. Mają powoływać specjalnego operatora, którego zadaniem będzie wdrażanie i właściwe prowadzenie całego przedsięwzięcia. Ze względu na brak ograniczeń, każdy przedsiębiorca będzie mógł posiadać kilku takich operatorów.
System ma oficjalnie zadebiutować w 2025 roku, nakładając na duże sklepy (o powierzchni powyżej 200 m2) obowiązek odbierania pustych opakowań w zamian za kaucję. Mniejsze placówki handlowe będą miały przywilej dobrowolnego przystąpienia do programu.
System kaucyjny ma obejmować trzy rodzaje opakowań:
- butelki plastikowe (do 3 litrów),
- szklane butelki wielorazowego użytku (do 1,5 litra),
- metalowe puszki (do 1 litra).
Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Jej głównym celem jest zachęcenie społeczeństwa do zwrotu opakowań celem poddania ich recyklingowi, dzięki czemu, wraz z lepszą kondycją środowiska naturalnego, budżet Polski będzie mniej obciążony opłatą.